Adri Duivesteijn. Helder baken - slimme interventionist
Door Jeroen den Uyl, 27 juni 2023
Op 16 maart van dit jaar overleed Adri Duivesteijn. Ik bezocht de zondag daarop de herdenkingsbijeenkomst van Adri Duivesteijn. Een prachtige bijeenkomst met vele mensen die Adri kenden en zich met hem verbonden voelden. Dat was troostend.
Adri’s overlijden deed en doet me nog steeds veel. Niet omdat ik niet wist dat hij zou overlijden maar omdat hij voor mij een baken was. Een baken om de burger op één te zetten. Dat deed hij verbluffend goed. Hij leefde mij voor hoe je een ideaal voor ogen hebt en dat in de dagelijkse praktijk van politiek, bestuur en bureaucratie kan toepassen.
Ik illustreer dit graag aan de hand van mijn eerste ontmoeting met hem bij het Tropeninstituut in Amsterdam ergens in de jaren negentig van de vorige eeuw. Het was ook exemplarisch hoe hij mij gidste in het leven met een ideaal en een praktische realiteit.
Een staat verheft zonder hard te werken.
Hij was in die tijd Tweede Kamerlid. Hij lanceerde een initiatiefwet samen met Johan Remkes: de sociale koopwoning. Deze wet stelt huurders van sociale woningen in staat om in hun buurt te wortelen en kapitaal te verwerven in plaats van huurslaaf te blijven. Dat was een van zijn slimme interventies waardoor de staat meer kan gaan vertrouwen op burgers. Zonder bevoogding en bureaucratie (wat hij jaren later als wethouder in Almere in extremo kon gaan doorvoeren in het Homeruskwartier en in Oosterwold).
Zijn sociale koopwoning paste precies in het pamflet Samen Sterk waar ik toen met jongeren aan werkte. We stelden ons de vraag wat de nieuwe ideologie van de PvdA moest zijn. Een ideologie die PvdA helpt te focussen, niet meer uitgaat van de sterke staat die voor ons waakt, of van een staat die taken grofweg weggeeft aan de markteconomie, maar veel meer van een staat die ons als mensen (na de ontzuiling) in staat stelt onszelf goed te organiseren (de Wij, de gemeenschappen, de commons). Een staat die verheft zonder al het werk zelf te doen.
Praktische oplossingen eerst – het grote verhaal op achtergrond
Toen ik Adri vroeg mee te doen aan het pamflet, zei hij: “Ik doe het liever in praktische oplossingen, want als ik zou vertellen wat mijn ideologie was dan kom ik hier (in de Tweede Kamer en bij de PvdA) geen meter verder”. Ik begreep hem natuurlijk want de geesten waren niet rijp voor een alternatief van socialisme dat de staat ophemelt en een liberalisme dat de markt ophemelt (en de symbiose daarvan in de derde weg waarvoor Wim Kok op het schild was gehesen). Maar ik wilde toch graag werken aan het grotere frame. En dat is nog steeds het geval. De aandacht die de gemeenschappen, de commons, tegenwoordig hebben blaast wind in de zeilen.
Naar aanleiding van Adri’s overlijden zag ik de prachtige film van Marit Geluk “Intuition, zoektocht naar Stadsvernieuwing als Kulturele Aktiviteit” over Adri. Daarin zegt hij iets dat we aan de gebeurtenis in het Tropen Instituut deed denken: Met Alvaro Siza begon hij als wethouder in Den Haag de stadsvernieuwing als een Kulturele Aktiviteit. Een proces om mensen te empoweren om over hun eigen omgeving leiding te nemen. Hij had dat idee gejat van Mao, hij had er een boekje over gelezen. Hoe Mao de mensen probeerde mee te nemen. En in de film zei hij: ik zei het er natuurlijk niet bij, dat ik dat uit een boekje over Mao had.
Dat vind ik nou ook erg aantrekkelijk aan Adri. Hij was slim en wist precies waar weerstanden waren en omzeilde die kunstig om het doel te bereiken, een vitale samenleving waar mensen Samen Sterk zijn, zonder bemoeienis van overheid, instituten of de markt.
Laten we dit baken benutten voor ons werk om de vitale gemeenschappen te kweken waar we allemaal behoefte aan hebben.